|
|
|
|
|
500 jaar Reformatie 1517-2017
500 jaar Reformatie 1517-2017
500 jaar Reformatie 1517-2017 - Cranachs portret van Luther
Volgend jaar is het 500 jaar geleden dat Maarten Luther zijn 95 stellingen op de deur van de slotkerk te Wittenberg spijkerde. Historisch niet bewezen, maar toch een gebeurtenis die de wereld veranderde. In 2017 zal een groot jubileum worden gevierd, niet alleen in de Luthersteden Wittenberg en Eisleben maar ook in tal van protestantse gemeenten in ons land. Maarten Luther, monnik, professor en kerkhervormer, staat het komende jaar centraal.
Om dit jubileum niet onopgemerkt aan onze gemeente voorbij te laten gaan, zullen in de komende nieuwsbrieven korte bijdragen volgen over enkele belangrijke geschriften (traktaten) van Maarten Luther uit de begintijd van de Reformatie. Daaraan voorafgaand, in deze nieuwsbrief, een bijdrage over het oudst bekende portret van de kerkhervormer door Lucas Cranach de Oudere.
Het portret en de gedrukte traktaten behoren tot een bescheiden Lutherverzameling van Ton de Koning.
De verspreiding van Luthers woord ging in de eerste decennia van de 16e eeuw gelijk op met de verspreiding van de vele portretten, kopergravures en houtsneden, bijna allemaal gemaakt door, of in het atelier van de Wittenbergse schilder Cranach. Het woord kreeg een gezicht. Tegen 1520 ontmoetten kunstenaar Lucas Cranach de Oudere en Maarten Luther elkaar in Wittenberg. Het was het begin van een goede vriendschap waarin kunst en religie een grote rol speelden. Cranach was in zijn tijd een internationaal beroemde kunstenaar. Door zijn bekendheid portretteerde hij vele politieke en religieuze leiders. Onder hen bevond zich ook een aantal, dat nauw betrokken was bij de Reformatie in Duitsland.
De toenemende populariteit van Luther en zijn leer had tot gevolg dat de vraag naar zijn portret groter werd. De eerste afbeelding van Luther, een houtsnede, gemaakt door Cranach in 1520 (zie volgende pagina), is tevens het vroegste authentieke portret van de reformator. Het toont Luther als Augustijner monnik - pas in 1524 legde hij de monnikspij af - met de typerende geschoren kruin. Zijn bekende diepliggende ogen komen sterk uit. De kleine plooien die in het habijt zijn weergegeven, geven aan dat de drager behoort tot de theologische faculteit. Het opengeslagen boek duidt erop dat de geportretteerde tevens onderwijzer is.
Nog in hetzelfde jaar vervaardigde Cranach twee andere afbeeldingen van de reformator, ditmaal in kopergravure. In de jaren die volgden zou Luther nog vele malen door Cranach worden geportretteerd.
De afbeeldingen van Luther hadden naast een memorerende functie ook een propagandafunctie.
Maarten Luther (1483-1546)
Houtsnede door Lucas Cranach de Oudere, 1520
Cranach was Luthers mannetjesmaker, zijn reclameman, en bovendien zijn vriend. Hij was in 1525 getuige bij het huwelijk van Luther, en deze was peetvader van één van Cranachs kinderen. De beeltenis van Luther, en daarmee de man zelf, werd door Cranach in de markt gezet.
Luther kende de kracht van het beeld en gebruikte die graag door middel van illustraties. Dat waar het de lutheranen om ging, evenals hun haat tegen alles wat paaps was, werd in nieuw gedrukte bijbels - in Cranachs werkplaats stond een drukpers - expressief en heftig verluchtigd met houtsneden, waarin de paus als de duivel zelf werd voorgesteld. Het resultaat was verbluffend met verstrekkende gevolgen, zoals we weten.
Bronnen: Peter van der Lint, Tussen Luther, paus en naakt, in: Dagblad Trouw, 18 nov. 2010; Ainsley Liem, Lucas Cranach de Oudere. De portretkunst van de Reformatie, z.p., 2012.
| | terug
|
| |
|
|
|
|
28-04-2024
om
10:00